واژینیسموس ( آلت تنشی) یا انقباض غیرارادی مهبل واکنشی کاملاً غیرارادی و غیرقابل کنترل بوده و مانع از ورود هر جسم خارجی حتی انگشت یا تامپون به مهبل میشود. واژینیسمبا تحریک جنسی تداخلی ندارد، اما میتواند از دخول جلوگیری کند. واژینیسموسیا واژینیسممی‌تواند تجربه‌ی رابطه‌‌‌ای دردناک برای شخص باشد و انقباضات می‌توانند از مقاربت جنسی جلوگیری کنند.
انواع واژینیسم
واژینیسموس یا واژینیسم(آلت تنشی) یک طیف است. از انواع خفیف‌تر واژینیسموس(آلت تنشی) که دخول آلت تناسلی ممکن است صورت بگیرد، ولکن با درد و سوزش همراه است تا انواع شدید آن که عضلات لگن به‌صورت غیرارادی دهانه ورودی واژن را سفت و منقبض می‌کند، به‌نحوی که امکان ورود هیچ چیزی به واژن ممکن نمی‌باشد.
در گروهی از افراد واژینیسم (آلت تنشی) در همه موقعیت‌ها و با همه افراد و حتی هر شی خارجی وجود دارد، در حالیکه در گروهی دیگر واژینیسم (آلت تنشی) تنها در شرایط خاص و با شریک جنسی خاصی اتفاق می‌افتد و با شخص دیگر و یا با دخول تامپون مشکلی وجود ندارد.
واژینیسم (آلت تنشی) را به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌کنند. در واژینیسموس (آلت تنشی) اولیه فرد از اولین رابطه جنسی خود دچار مشکل بوده است و هیچ زمانی رابطه جنسی بدون درد و مشکل را تجربه نکرده است. فرد مبتلا معمولاً دلیل مشکل دخول را به اشتباه کوچک بودن و یا غیرطبیعی بودن واژن خود فرض می‌کند در حالیکه در اکثر مواقع مشکل واژینیسموس (آلت تنشی) است. باید آگاه بود که فارغ از قد، وزن و سن یک زن، واژن توانایی تطبیق خود را با هر سایزی از آلت تناسلی مرد دارد.
در نوع ثانویه پس از آنکه زنی برای سال‌ها رابطه جنسی راحت و سالمی‌داشته است، واژینیسموس (آلت تنشی) اتفاق می‌افتد. واژینیسموس ثانویه معمولاً بر اساس شرایط پزشکی، وقایع ناگوار، مشکل در روابط، جراحی، تغییرات زندگی (به‌طور مثال یائسگی)، و یا گاهاً بدون هیچگونه دلیل مشخصی رخ می‌دهد. درمان واژینیسم(آلت تنشی) بر اساس اولیه و یا ثانویه بودن آن اندکی متفاوت است.
علائم واژینیسموس
رابطه جنسی دردناک اغلب اولین نشانه‌‌‌ای است که یک خانم مبتلا به واژینیسموس تجربه می‌کند. درد تنها با دخول اتفاق می‌افتد. این درد معمولا، و نه همیشه، پس از اتمام رابطه برطرف میشود. بسیاری از خانم‌های مبتلا به واژینیسموسدر زمان استفاده از تامپون یا معاینات داخلی لگن توسط پزشک هم احساس درد می‌کنند. دیگر مشکلات پزشکی مانند عفونت هم باعث بروز رابطه جنسی دردناک میشود. بنابراین لازم است به پزشک مراجعه کنید و علت درد ناشی از رابطه جنسی را مشخص کنید.
علامت اصلی واژینیسموس منقبض شدن غیر ارادی واژن است که میتواند دخول را دشوار یا حتی غیر ممکن کند. علائم واژینیسمدر میان زنان متفاوت است. واژینیسموس درجات مختلفی دارد. برخی زنان قادر به وارد کردن هیچ چیزی در واژن خود نیستند زیرا به طور کامل بسته میشود، در حالی که بقیه می‌توانند تامپون را وارد واژن خود کنند اما قادر به برقراری رابطه جنسی نیستند و زنان دیگری هم هستند که قادر به برقراری رابطه جنسی هستند اما این رابطه برایشان بسیار دردناک است.
دیگر علائم واژینیموس می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- احساس سوزش در هنگام دخول یا وارد کردن چیزی به واژن
- ترس شدید از دخول و درد که موجب میشود خانم از رابطه جنسی دوری کند
- در صورت تلاش برای دخول، زن میل جنسی خود را از دست می‌دهد.
منقبض شدن واژن غیر داوطلبانه است و نمی‌توانید هیچ کاری برای متوقف کردن آن انجام دهید. بدن شما یاد گرفته که دخول را با درد مرتبط سازد و هرگاه که انتظار دخول یا وارد شدن چیزی را به واژن خود داشته باشید، عضلات واژن به عنوان واکنش محافظتی منقبض می‌شوند.
دلایل وعلت واژینیسم (آلت تنشی)
واژینیسم به دلایل فیزیکی و روانی متعددی میتواند شروع شود. ولکن پس از شروع فرد در چرخه درد گرفتار میشود. بنابراین دلیل آغاز واژینیسم با دلیل ادامه یافتن آن میتواند متفاوت باشد و در ادامه به دلایل آغاز واژینیسم اشاره میشود. ۵ شماره اول دلایل روانی و باقی موارد دلایل فیزیکی هستند:
- ترس: ترس از حاملگی، ترس از پاره شدن واژن، ترس از رابطه جنسی دردناک، ترس از عود مشکل پزشکی در عضلات لگن
- اضطراب و استرس: اضطراب منتشر، اضطراب عملکرد (فرد نگران است که عملکرد خوبی در رابطه جنسی نداشته باشد)، تجربیات جنسی نامطلوب قبلی، دیدگاه منفی درباره رابطه جنسی، احساس گناه، ترومای عاطفی و یا دیگر هیجانات ناسالم جنسی
- مشکلات در ارتباط با همسر: سواستفاده، عدم تعلق عاطفی، ترس از عدم تعهد، عدم اطمینان و اعتماد، اضطراب از آسیب‌پذیری، احساس از دست دادن کنترل
- وقایع آسیب‌زا: در گذشته در معرض سواستفاده جنسی و عاطفی بودن، شاهد خشونت و یا سواستفاده بودن، خاطرات سرکوب شده
- تجربیات کودکی: والدین سخت‌گیر، سخت‌گیری‌های مذهبی نامتعادل، دیدن صحنه‌ها و تصاویر جنسی شوک برانگیز، فقدان تعلیم و تربیت جنسی
- مشکلات پزشکی: مانند عفونت مجاری ادرار، بیماری‌های جنسی، کیست، اگزما، التهاب لگن و …
- زایمان: درد ناشی از زایمان طبیعی و یا زایمان سخت، سقط جنین
- تغییرات مرتبط با سن: یائسگی و تغییرات هورمونی، خشکی واژن، اتروفی واژن
- مشکلات موقت: درد موقت ناشی از پیشنوازی نکردن همسر، مرطوب و لغزنده نشدن واژن حین رابطه جنسی
- ضایعه لگن: هرگونه ضایعه و مشکل در ارتباط با لگن
- سواستفاده: حمله فیزیکی، تجاوز، سوءاستفاده فیزیکی و یا جنسی و یا توهین
- اثرات جانبی داروها
پس از آنکه یکی از دلایل آغاز کننده در فرد درد را ایجاد کرد، چرخه درد که در ادامه سازوکار آن توضیح داده میشود به‌کار می‌افتد.
برای تشخیص زمینه ی واژینیسموسیا واژینیسم، نیاز به معاینه فیزیکی توسط پزشک و بررسی سابقه پزشکی و جنسی،حالات روانی و استرس زای بیمار است.
درمان واژینیسموس
واژینیسموسیک مشکل جنسی رایج است که قابلیت درمان دارد. درمان معمولا شامل آموزش، مشاوره و تمرین است. پس از انجام معاینات پزشکی مشخص خواهد شد که اختلال واژینیسموسجنبه روانی دارد یا اینکه انقباضات مهبل به صورت غیر ارادی رخ می‌دهند.چنانچه اختلال واژینیسموسبه صورت انقباضات غیرارادی باشد متخصص با روش‌های پزشکی به درمان آن می‌پردازد، درصورتیکه جنبه روانی داشته باشد به روانپزشک ارجاع داده میشود تا نسبت به رفع این اختلال بررسی شود.
درمان واژینیسم از طریق روان درمانی
درمان اصلی برای اختلال واژینیسموس روان درمانی می‌باشد زیرا علت آن روانی بوده و معمولا اختلال عضوی وجود ندارد. روان درمانی شامل صحبت کردن با مشاور و درمان شناختی و مثبت کردن ذهن بیمار می‌باشد. در روان درمانی، روانشناس سعی در بهبود روابط زوجین و حل تعارض‌ها در زندگی دارد. هم چنین تکنیک‌هایی مثل ریلکسیشن تاثیر مفیدی در درمان واژینیسم دارند. توجه به روابط همسران یکی از اصلی ترین نکاتی است که باید مورد توجه قرار داد، چرا که کیفیت روابط کلی زوجین بر روابط جنسی آنها اثر چشمگیری دارد.
هر چه سن ازدواج خانم‌ها بالاتر می‌رود دخول و انعطاف پذیری مهبل برای پذیرش اولین رابطه جنسی کمی‌سخت تر میشود. علاوه بر این روحیه لطیف و حساس خانم‌ها هم اجازه رابطه جنسی سریع و عجولانه و پر از استرس شب اول را به هیچ وجه نمی‌دهد. به همین خاطر بهتر است جهت پیشگیری از چنین اختلالی، دخول را در طی چند شب و در برخی موارد زیر نظر پزشک در طول چند هفته هم ادامه داد.
خوشبختانه به خاطر گسترش اینترنت، کارگاه‌ها و کتاب‌های آموزشی زوج‌های جوان می‌توانند قبل از هر عملی آگاهی مختصری در مورد رابطه جنسی برای ازدواج داشته باشند. غریزه جنسی در انسان مثل حیوانات نیست و مهارت‌های بیشتری مانند معاشقه، لمس کردن و غیره برای به حداکثر رساندن رضایت لازم است.
همچین اتفاقی برای شما نخواهد افتاد به شرط این که اصول را رعایت کنید. صبور باشید، با همسر و شریک جنسی خود در این رابطه صحبت کنید و به صورت مرحله به مرحله پیش روید. حتی اگر احتمال دارد مشکل خاصی پیش بیاید می‌توانید در مشاوره قبل از ازدواج و یا در همان مراحل ابتدایی اقدام به بررسی مشکل و حل آن نمایید.
به محض اینکه درمان را شروع کردید، پای خانواده‌ها را از این مسئله کنار بکشید. هر زمان که آشنایان و یا اعضای خانواده پیگیر شدند می‌توانید بگویید که درمان را شروع کرده ایم و احتمالا تا چند هفته یا ماه آینده به نتیجه خواهیم رسید. فراموش نکنید که اضطراب دلیل تشدید این اختلال است و پاسخ دادن به افراد آشنا و فامیل خودش منبع فشار و استرس است.
آموزش برای درمان اختلال واژینیسم معمولا شامل یادگیری تشریح کردن شکل اندام جنسی شما و آنچه که در طول تحریک جنسی و رابطه جنسی اتفاق می‌افتد است. شما اطلاعاتی در مورد ماهیچه‌های درگیر در واژینیسم نیز خواهید فهمید. این میتواند به شما در درک چگونگی عملکرد بدن و نحوه پاسخ بدن شما کمک کند.
مشاور متخصص در اختلالات جنسی ممکن است شما را به تنهایی یا همراه با همسرتان راهنمایی کند. تکنیک‌های آرامش بخش و هیپنوتیزم همچنین باعث آرامش و کمک به شما در رابطه جنسی میشود.
درمان شناختی رفتاری (CBT) میتواند برای برخی از بانوان مفید باشد. CBT به تشخیص تحلیل و تغییر افکار و رفتارها می‌پردازد و به تسکین احساس اضطراب و افسردگی اشخاص کمک می‌کند. مشاور رفتاری شناختی میتواند با این روش به مبتلایان اختلال واژینیسم کمک کند.
تحت نظر یک مشاور قرار گرفتن در واقع یک درمان مؤثر است، حتی برای آن دسته از بانوانی که مدت طولانی است با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کنند. تکنیک‌هایی همچون نفوذ واژنی توسط دیلاتورها نیز میتواند برای فرد مورد استفاده قرار گیرد. این تکنیک نوعی شیوه درمانی است که توسط خود فرد انجام میشود، همچنین باعث میشود تا شخص با اعتماد به نفس بیشتر طول درمان را طی کند.
از پزشک خود بخواهید تا شما را به فیزیوتراپیست معرفی کند که در مورد بیماری واژینیسموس و دیگر اختلالات جنسی بانوان تجربه داشته باشد. از آنجا که عضلات کف لگن نقش بسیار مهمی‌در واژینیسموس دارند، فیزیوتراپی یکی از بهترین گزینه‌های درمان است. فیزیوتراپیست میتواند:
تکنیک‌های تنفس و آرامش را به فرد آموزش دهد.
جهت کنترل انقباض عضلات کف لگن تکنیک‌هایی را معرفی می‌کند.
فعالیت‌های جنسی را با آرامش و آهسته انجام دهید.
بانوان مبتلا به واژینیسموس (انقباض غیرارادی واژن)، باید صبور باشند و قبل از برقراری رابطه جنسی باید متدهای درمانی را پیاده کنند. اگر در طول رابطه جنسی عجله کنید ممکن است رابطه‌‌‌ای دردناک را تجربه کرده و یا احساس ناراحتی کنید و این شما را برای یک چرخه درد و اضطراب که موجب میشود واژینیسموس (انقباض غیرارادی واژن) تشدید شود آماده می‌کند. در اینجا بسیار لازم و ضروری است که شما یک شریک جنسی حامی‌و صبور داشته باشید.
روش‌های درمانی واژینیسم غیر مرتبط با حالات روانی فرد
استفاده از ژل‌های ژل‌های لوبریکنت
های لوبریکنت یا همان ژل‌های مرطوب کننده خشکی واژن را برطرف نموده و حالت لغزنده‌‌‌ای ایجاد می‌کند میتواند در رفع اختلال واژینیسموسکمک کننده باشد.
حمام آب گرم
قبل از برقراری رابطه جنسی بهتر است به مدت 15 تا 20 دقیقه در وان آب ولرم بنشیند،آب گرم احتمالا ایجاد انقباضات مهبل را پایین می‌آورد.
استفاده از پروتز
پروتزهای مخصوص پلاستیکی وجود دارد که باعث گشاد شدن ناحیه مهبلی می‌شوند. استفاده از پروتز ابتدا در مطب و توسط متخصص زنان انجام میشود و پس از مدتی و ارائه آموزشهای لازم، این وسایل در اختیار خود فرد قرار می‌گیرند تا خود فرد به انجام آن بپردازد.
انجام تمرینات کگل
خانم‌های مبتلا به واژینیسموسمی‌توانند در خانه یا باشگاه تمرین‌هایی انجام دهند تا یاد بگیرند که عضلات اطراف واژن را کنترل و شل کنند.
برای انجام تمرین کگل (Kegel exercises)، ماهیچه‌های کف لگن خود را سفت و شل کنید. این عضلات واژن، راست روده و مثانه را کنترل می‌کنند. وقتی ادرار می‌کنید، می‌توانید این عضلات را پیدا کنید. پس از شروع ادرار، جریان را متوقف کنید. برای انجام این کار از عضلات کف لگن استفاده می‌کنید. ممکن است آنها را هنگام سفت کردن و حرکت دادن حس کنید. این عضلات به عنوان یک گروه حرکت می‌کنند، به همین ترتیب همگی در یک زمان منقبض می‌شوند و در یک زمان استراحت می‌کنند. بعد از اینکه از درست انجام دادن تمرین کگل مطمئن شدید، لازم نیست که حتما در دستشویی انجامش دهید.
تمرین کگل را هر بار که در طول روز یادتان آمد انجام دهید، سعی کنید هر بار ۲۰ انقباض داشته باشید. این تمرین را می‌توانید هنگام صحبت با تلفن یا تماشای تلویزیون یا هر زمان دیگری انجام دهید. فراموش نکنید که بعد از هر بار انقباض، عضلات را برای چند ثانیه شل کنید.
انجام این تمرینات به شما کمک می‌کند تا عضلات واژن را هنگام انقباض و استراحت کنترل کنید. این مراحل را دنبال کنید:
- مثانه را خالی کنید.
- عضلات کف لگن را منقبض کنید و تا ۱۰ بشمارید.
- عضلات خود را شل کنید و تا ۱۰ بشمارید.
- این مرحله را ۱۰ مرتبه، ۳ بار در روز تکرار کنید.
برای موفقیت در تقویت عضلات کف لگن، هنگام انجام این تمرینات عضلات شکم، باسن یا ران را درگیر نکنید.
با یک انگشت تمرین کگل را برای درمان واژینیسمشروع کنید و در نهایت با سه انگشت این کار را انجام دهید. در این تمرین عضلات واژن را در اطراف انگشت خود احساس می‌کنید و اگر هم احساس درد داشتید می‌توانید انگشت خود را بیرون بیاورید. از دیلاتورها (Dilator) در منزل استفاده کنید.
ممکن است پزشک، استفاده از دیلاتور را به شما توصیه کند. این ابزار، مخروطی شکل بوده و در واژن قرار می‌گیرد. سایز آن را می‌توان به تدریج افزایش داد تا عضلات واژن را به کشش و نفوذ بیشتر عادت دهید. برای شروع، وقتی که شما در حال حرکت هستید، پایین می‌آید. این حرکت به کشش واژن نیز کمک می‌کند. سپس، انگشتان خود را در داخل واژن قرار دهید و کشش یا پایین آوردن را ادامه دهید.
وقتی که شروع به استفاده از انواع دیلاتورها می‌کنید، استفاده از آن را به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه ادامه دهید چون که بیشتر از این زمان موجب فشار آمدن به واژن میشود. می‌توانید از همسر خود بخواهید که شما را در وارد کردن دیلاتورها به واژن و انجام تمرینات کمک کند.
جراحی بزرگ کردن واژن
چنانچه زخم یا بافتی اضافه ناشی از جراحی‌های قدیمی‌واژن را مسدود کرده باشد، جراحی بزرگ کردن واژن به برای رفع اختلال واژینیسموساستفاده میشود
درمان واژینیسموس با تزریق بوتاکس
از جمله روش‌های جدیدی که برای درمان واژینیسموسبه‌کار می‌رود، تزریق بوتاکس است. این روش معمولاً برای بیمارانی به‌کار می‌رود که به روش‌های دیگر پاسخ نداده‌اند. در این روش، ابتدا مناطقی از عضلات اطراف واژن که بیشترین انقباض را دارند، شناسایی شده و در آن نواحی بوتاکس تزریق میشود تا بی‌حس شوند. ماده بی‌حس کننده بلندمدت نیز به فرد تزریق میشود. سپس در همان حالت از دیلاتور سایز کوچک استفاده کرده و به‌تدریج سایزهای بزرگتر را به آرامی‌در واژن قرار می‌دهیم. در این مرحله بیمار در حالیکه بزرگترین سایز دیلاتور را در واژن خود دارد، به اتاق ریکاوری برده میشود. در سه روز آتی پیش از مرخص شدن از بیمارستان کادر پرستار به مراجع آموزش می‌دهند که چگونه از دیلاتور با سایزهای متفاوت بدون آنکه احساس درد کند، استفاده کند تا در نهایت به بزرگترین سایز برسد. مراجع در حالیکه یک دیلاتور با سایز متوسط در واژندارد، بیمارستان را ترک می‌کند. بعد از مدتی دیلاتور برداشته میشود. گاها یک بار تزریق کافیست ولی در برخی افراد نیاز به چند دوره تزریق می‌باشد. در برخی افراد پس از تزریق دیگر اصلا دچار واژینیسموسنمی‌شوند ولی در صورت بازگشت هر 6 ماه یا یک سال تزریق باید تکرار شود.
جدید ترین روش درمانی واژینیسموس با استفاده از دستگاه RF
بهترین و جدیدترین و پرکاربرد ترین روش برای رفع مشکلات واژینیسموسبکارگیری امواج الکترومغناطیسی با فرکانس بالا از دستگاه RF می‌باشد.این فرکانس باعث تغییرات مولکولی در عضلات واژن شده و موجب رهاسازی یا شل شدگی و بهبود واژینیسموسمی‌شود. با رهاسازی عضلات واژن، دیگر با گرفتگی عضلانی واژن روبرو نخواهیم بود و در نتیجه واژینیسموس درمان میشود.
از مهمترین مزایای استفاده از تکنولوژی RF می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نیاز به تعداد جلسات بسیار پایینی دارد.
- برای واژینیسموسهای شدید و مقاوم به درمان بسیار موثر است.
- دیگر نیازی به انجام تمرینات در منزل ندارد و بعد از هر جلسه مراقبت خاصی نیاز نیست.
- این روش کاملا غیرتهاجمی‌بوده و هیچ عارضه‌‌‌ای ندارد.
- شما بعد از همان جلسه اول، تغییرات را احساس خواهید کرد و همین امر موجب تشویق شخص برای حضور در جلسات بعدی میشود.
دستگاه‌های RF، به عنوان یک روش درمانی معجزه‌گر شناخته شده‌‌اند که با ایجاد تغییراتی در عملکرد عضلات واژن سبب بهبود واژینیسموس می‌شوند.
دکتر متخصص زنان و بیماریهایی زناننوین سلامت